Nắng cực là gì? Giải thích rõ ràng nhất về hiện tượng nắng cực

Nắng cực – cụm từ được nhắc đến ngày càng nhiều trong các bản tin thời tiết gần đây – không chỉ là hiện tượng khí hậu bình thường mà là một dấu hiệu đáng báo động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Nắng cực mang đến những ngày nắng gay gắt, khô rát và nhiệt độ lên tới ngưỡng kỷ lục, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe con người, môi trường và sinh hoạt hằng ngày.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nắng cực là gì, nguyên nhân vì sao lại xảy ra thường xuyên ở Việt Nam, cách nhận biết, tác hại và những biện pháp bảo vệ sức khỏe hiệu quả nhất. Cùng sanbongmauluong.com tìm hiểu rõ hơn để chủ động thích ứng và sống an toàn trước thời tiết khắc nghiệt!

Giới thiệu về hiện tượng nắng cực

Hiện tượng nắng cực là trạng thái thời tiết có nhiệt độ cao kéo dài, thường trên 37°C trong nhiều ngày liên tiếp, kèm theo độ ẩm thấp và bức xạ mặt trời mạnh. Khi đó, không khí trở nên ngột ngạt, khô nóng và gây cảm giác “cháy da cháy thịt”.

Trong khoa học khí tượng, nắng cực được xem là một dạng cực đoan của “sóng nhiệt” (heatwave) – hiện tượng khi nhiệt độ trung bình ngày cao hơn ngưỡng bình thường ít nhất 5°C và kéo dài từ 3–5 ngày trở lên. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do vị trí nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, nhiều nắng quanh năm và ít rừng che phủ ở đô thị.

Theo Tổng cục Khí tượng Thủy văn Việt Nam, trong năm 2025, nhiều khu vực miền Trung và Bắc Bộ đã ghi nhận mức nhiệt lên tới 42°C – 44°C, đặc biệt là Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị và Hà Nội. Đây được xem là dấu hiệu rõ ràng cho thấy nắng cực đang ngày càng khốc liệt hơn.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng nắng cực

Ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu toàn cầu

Biến đổi khí hậu là nguyên nhân cốt lõi khiến nắng cực xuất hiện ngày càng nhiều. Theo báo cáo của IPCC (Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu), nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng hơn 1,1°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Khi bề mặt Trái Đất nóng lên, cân bằng năng lượng khí quyển bị phá vỡ, dẫn đến việc tích tụ nhiệt lớn hơn và gây ra các đợt nắng nóng cực đoan.

Tại Việt Nam, tình trạng phá rừng, ô nhiễm không khí và khí thải nhà kính ngày càng tăng khiến khả năng điều hòa tự nhiên của môi trường suy giảm nghiêm trọng. Do đó, nắng cực trở thành hệ quả tất yếu của biến đổi khí hậu toàn cầu đang diễn ra.

Tác động của El Nino và hiệu ứng nhà kính

Hiện tượng El Nino – sự nóng lên bất thường của vùng nước Thái Bình Dương – cũng góp phần làm gia tăng nhiệt độ khu vực Đông Nam Á. Khi El Nino mạnh, lượng mưa giảm, không khí khô và nóng hơn bình thường, kéo theo hàng loạt đợt nắng cực kéo dài.

Cùng với đó, hiệu ứng nhà kính từ khí CO₂, CH₄, N₂O tích tụ trong khí quyển giữ lại bức xạ mặt trời, khiến Trái Đất hấp thu nhiều năng lượng hơn và không thể tản nhiệt ra ngoài vũ trụ. Đây là lý do vì sao dù lượng mây không nhiều, nhiệt độ mặt đất vẫn tăng nhanh chóng.

Đô thị hóa và bê tông hóa làm tăng nhiệt độ cục bộ

Đô thị hóa quá nhanh khiến “đảo nhiệt đô thị” (urban heat island) hình thành – khu vực thành phố có nhiệt độ cao hơn vùng nông thôn từ 3–7°C. Nguyên nhân là do bề mặt bê tông, nhựa đường hấp thu nhiệt mạnh nhưng tỏa nhiệt chậm, kết hợp cùng mật độ giao thông, máy lạnh, nhà kính dày đặc.

Các chuyên gia môi trường nhận định: “Nếu không quy hoạch lại mảng xanh và hạ tầng thoáng khí, nắng cực ở đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM sẽ còn tăng thêm 2–3°C trong 5 năm tới.”

Dấu hiệu nhận biết thời tiết nắng cực

Để nhận biết hiện tượng nắng cực, người dân có thể dựa vào một số dấu hiệu dễ thấy từ môi trường xung quanh và cơ thể.

Nhiệt độ không khí và mặt đất tăng cao bất thường

Trong những ngày có nắng cực, nhiệt độ mặt đất có thể lên tới 60–65°C, trong khi nhiệt độ không khí ghi nhận từ 38–44°C. Cảm giác “nóng hầm hập” xuất hiện cả khi trời không có mây, và mặt đường có thể bốc hơi nước như khói mờ. Xe cộ, mái tôn, tường bê tông đều trở thành nguồn phát nhiệt mạnh khiến nhiệt độ càng thêm oi bức.

Độ ẩm giảm mạnh – da, môi khô nhanh chóng

Nắng cực khiến độ ẩm không khí giảm chỉ còn 25–30%, thấp hơn mức trung bình thông thường là 60–70%. Khi đó, da và môi nhanh chóng bị khô nứt, cơ thể mất nước nhiều qua mồ hôi mà không kịp bù đắp, dẫn đến mệt mỏi, chóng mặt và dễ bị say nắng.

Bức xạ UV ở mức nguy hiểm (UV Index ≥ 11+)

Chỉ số tia cực tím (UV Index) trong những ngày nắng cực có thể vượt ngưỡng 11+, được xem là mức cực kỳ nguy hiểm cho da và mắt. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khi chỉ số UV trên 11, da có thể bỏng rát chỉ sau 10–15 phút tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng. Vì vậy, cần đặc biệt chú ý kiểm tra chỉ số UV trước khi ra ngoài.

Một số trang và ứng dụng đáng tin cậy giúp bạn theo dõi chỉ số UV hàng ngày gồm: Weather.com, AccuWeather, hoặc ứng dụng Dự Báo Thời Tiết Việt Nam (NCHMF). Việc chủ động kiểm tra thông tin này giúp bạn có kế hoạch bảo vệ bản thân an toàn hơn.

Tác hại của nắng cực đối với con người và môi trường

Ảnh hưởng tới sức khỏe con người

Nắng cực không chỉ gây cảm giác khó chịu mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe. Các bệnh lý phổ biến trong những ngày nắng cực gồm:

• Say nắng, sốc nhiệt: Cơ thể mất nước và muối nhanh chóng, dẫn đến rối loạn thân nhiệt, mệt lả, thậm chí ngất xỉu.
• Rối loạn tim mạch và hô hấp: Người già và trẻ em dễ bị tăng huyết áp, co thắt phế quản hoặc khó thở.
• Tổn thương da và mắt: Tia UV mạnh gây bỏng nắng, nám da, lão hóa sớm và có thể dẫn đến ung thư da.

Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, trong mùa hè năm 2024, hơn 1.500 ca nhập viện tại miền Bắc có liên quan đến say nắng và sốc nhiệt. WHO cũng cảnh báo rằng nắng cực đang trở thành nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Tác động tới cây trồng, vật nuôi và nguồn nước

Nhiệt độ cao kéo dài khiến đất khô cằn, cây trồng mất nước, năng suất giảm sút nghiêm trọng. Nhiều nông dân miền Trung cho biết, trong đợt nắng cực tháng 6/2025, hàng trăm hecta lúa và hoa màu bị cháy lá, chết khô. Vật nuôi như trâu bò cũng suy kiệt, giảm sức đề kháng do thiếu nước uống.

Ngoài ra, lượng nước ngọt ở ao hồ, sông suối giảm mạnh, ảnh hưởng đến sản xuất và sinh hoạt của hàng triệu người dân. Các chuyên gia môi trường cảnh báo nếu không có biện pháp thích ứng sớm, nắng cực sẽ trở thành “kẻ thù thầm lặng” của an ninh lương thực Việt Nam.

Gia tăng nguy cơ cháy rừng và hạn hán kéo dài

Trong các đợt nắng cực ở miền Trung và Tây Nguyên, độ ẩm thấp và nhiệt độ cao làm tăng nguy cơ cháy rừng. Theo Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, chỉ trong 3 tháng hè năm 2024, cả nước đã ghi nhận hơn 150 vụ cháy rừng, trong đó 70% nguyên nhân xuất phát từ nắng nóng kéo dài.

Không chỉ gây thiệt hại về rừng, nắng cực còn khiến mực nước tại các hồ thủy điện, hồ chứa suy giảm nghiêm trọng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cung cấp điện, nước sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp ở nhiều tỉnh thành. Rõ ràng, nắng cực không còn là hiện tượng thời tiết đơn thuần mà đã trở thành vấn đề môi trường và kinh tế – xã hội cấp thiết.

Cách phòng tránh và bảo vệ sức khỏe khi có nắng cực

Trang phục và phụ kiện chống nắng

Để đối phó hiệu quả với nắng cực, việc lựa chọn trang phục phù hợp là vô cùng quan trọng. Hãy ưu tiên:

• Quần áo sáng màu, chất liệu cotton hoặc linen giúp thoáng khí và giảm hấp thu nhiệt.
• Mũ rộng vành, kính râm chống UV400, khẩu trang vải dày giúp bảo vệ mắt và da mặt.
• Sử dụng kem chống nắng có SPF từ 50 trở lên, bôi lại sau mỗi 2–3 giờ nếu phải ở ngoài trời.

Chuyên gia da liễu Nguyễn Hồng Nhung chia sẻ: “Chỉ 10 phút đứng dưới trời nắng cực mà không che chắn đã đủ để tia UV gây tổn thương tế bào da. Vì vậy, hãy coi việc chống nắng là thói quen hằng ngày, không chỉ trong mùa hè.”

Dinh dưỡng và bổ sung nước hợp lý

Nắng cực khiến cơ thể mất nước rất nhanh, nên việc bù nước đúng cách là chìa khóa giữ sức khỏe:

• Uống ít nhất 2,5–3 lít nước mỗi ngày, chia đều trong ngày thay vì uống nhiều cùng lúc.
• Bổ sung thực phẩm giàu kali và vitamin C như cam, chuối, dưa hấu, cà chua.
• Tránh đồ uống chứa caffein, cồn và đường cao – những chất khiến cơ thể mất nước nhanh hơn.

Một chế độ dinh dưỡng cân bằng sẽ giúp tăng sức đề kháng, giúp cơ thể chịu nhiệt tốt hơn trong những ngày nắng cực gay gắt.

Lịch trình sinh hoạt hợp lý

Để giảm tác hại của nắng cực, hãy sắp xếp thời gian làm việc và di chuyển phù hợp:

• Tránh ra ngoài trong khung giờ 10h–16h – thời điểm bức xạ mặt trời mạnh nhất.
• Tận dụng không gian có bóng râm, cây xanh hoặc mang theo ô dù, áo khoác chống UV khi ra ngoài.
• Sử dụng quạt hơi nước hoặc máy phun sương trong nhà để duy trì độ ẩm ổn định.

Đặc biệt, đối với người tập thể thao hoặc làm việc tại sân vận động, việc lên lịch luyện tập vào sáng sớm hoặc chiều muộn không chỉ giúp giảm nguy cơ sốc nhiệt mà còn nâng cao hiệu suất thể lực.

Việt Nam đã ghi nhận những đợt nắng cực nào trong lịch sử?

Kỷ lục nhiệt độ tại các tỉnh thành

Trong vòng 10 năm qua, Việt Nam liên tục ghi nhận các đợt nắng cực kỷ lục:

Năm	Khu vực	Nhiệt độ cao nhất
2019	Hà Tĩnh, Nghệ An	43.4°C
2020	Hà Nội, Hòa Bình	41.1°C
2023	Quảng Trị, Thừa Thiên Huế	44.1°C
2025	Kon Tum, Đà Nẵng	42.8°C

Những con số này phản ánh rõ ràng xu hướng nhiệt độ tăng dần qua từng năm, cảnh báo rằng nắng cực có thể trở thành “bình thường mới” trong tương lai.

So sánh với các đợt nắng cực ở Thái Lan và Ấn Độ

Không chỉ riêng Việt Nam, các nước láng giềng Đông Nam Á như Thái Lan và Ấn Độ cũng đang phải đối mặt với nắng cực dữ dội. Tháng 5/2025, thủ đô Bangkok ghi nhận nhiệt độ 44,6°C – mức cao nhất trong 70 năm qua, khiến hàng chục trường học phải đóng cửa. Trong khi đó, Ấn Độ chứng kiến hơn 40.000 ca nhập viện do sốc nhiệt chỉ trong hai tuần đầu tháng 6/2025.

Phân tích xu hướng trong 10 năm gần đây – liệu có đáng lo?

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Toàn cầu (WMO), số ngày có nhiệt độ trên 35°C tại Việt Nam đã tăng trung bình 20% trong thập kỷ qua. Nếu xu hướng này tiếp diễn, đến năm 2035, các thành phố lớn có thể trải qua 100–120 ngày nắng cực mỗi năm. Điều đó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn đe dọa nghiêm trọng đến năng suất lao động, du lịch và kinh tế thể thao ngoài trời.

Kết luận – Nhận thức và hành động vì tương lai xanh

Nắng cực là lời cảnh báo mạnh mẽ về biến đổi khí hậu mà chúng ta không thể phớt lờ. Mỗi người đều có thể góp phần giảm nhẹ tác động bằng những hành động nhỏ: trồng cây xanh, tiết kiệm điện, giảm khí thải, sử dụng phương tiện công cộng, và chia sẻ kiến thức bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

“Thời tiết khắc nghiệt không đợi con người thích nghi, mà buộc chúng ta phải hành động ngay hôm nay.” – Trích lời chuyên gia khí hậu Lê Thanh Hà, Viện Khoa học Khí tượng Việt Nam.

Hãy chia sẻ bài viết này để lan tỏa thông điệp sống xanh, bảo vệ sức khỏe và hành tinh khỏi tác động ngày càng nghiêm trọng của nắng cực.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Nắng cực kéo dài bao lâu?

Thông thường, mỗi đợt nắng cực kéo dài từ 3–7 ngày, nhưng trong những năm gần đây, nhiều khu vực ghi nhận kéo dài tới 10–15 ngày liên tiếp, đặc biệt ở miền Trung.

Có nên tập thể thao khi trời nắng cực không?

Không nên. Nếu cần luyện tập, hãy chọn buổi sáng sớm hoặc chiều muộn, đảm bảo đủ nước và mặc trang phục thoáng mát. Tuyệt đối không vận động cường độ cao giữa trưa.

Làm sao biết hôm nay có nắng cực?

Bạn có thể kiểm tra trên các ứng dụng dự báo thời tiết như AccuWeather, NCHMF, Weather.com. Khi chỉ số UV ≥ 11 hoặc nhiệt độ trên 38°C trong nhiều ngày, đó là dấu hiệu của nắng cực.

Nắng cực có khác nắng nóng thông thường không?

Có. Nắng nóng thông thường chỉ kéo dài 1–2 ngày, còn nắng cực có cường độ và thời gian dài hơn, đi kèm độ ẩm thấp và bức xạ UV cực mạnh.

Chỉ số UV bao nhiêu là nguy hiểm?

Chỉ số UV từ 8–10 là rất cao, từ 11 trở lên được xem là cực kỳ nguy hiểm. Bạn nên hạn chế ra ngoài, mặc kín và dùng kem chống nắng SPF 50+ để bảo vệ da.

👉 Hãy chủ động – hiểu đúng – hành động sớm để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng trước hiện tượng nắng cực đang ngày càng khốc liệt!